Woedend! Ik was woedend! en eigenlijk ben ik het nog steeds een beetje. Als dit is waar het Nederlandse moderne toneel zich momenteel bevindt, dan is het tijd voor een tweede actie tomaat.
Twee en een half uur lang - veel te lang - kijken naar een brainstormsessie over de zee. Een voorstelling als een eerste doorloop waarin alles nog zit en waar nog niet geknipt, geplakt en geschaafd is…
En de acteurs? Prima spel, maar dat zij zich lenen om dit op toneel te brengen… Wellicht weer een bewijs dat de meste acteurs ook maar ‘in dienst zijn’ en de relevantie van de voorstelling waarin ze spelen hen minder kan schelen dan we hopen…
Het publiek vond het prachtig; lachen gieren brullen. Ze hebben er natuurlijk ook meer dan 20 euro voor betaald. Na afloop in foyer hoorde ik iemand zeggen: ‘Heerlijke avond, ik ben dol op die anarchie!’ Anarchie??? Dit is geen anarchie! Dit is een ingekakte, doelloze en doodgeregisseerde voorstelling. Een collagevoorstelling om de collage. Niks geen vooruitstrevend vernieuwend theater, wat ik verwacht van een zwaar gesubsidieerd gezelschap.
Vanavond is (gelukkig) de laatste keer, ik heb geen tweede kaartje gekocht om tomaten te gooien… Ik ben geen tomatengooier denk ik… Ik durfde het programmablaadje ook al niet publiekelijk door te scheuren in de foyer (maar het idee was er). Dan maar digitaal - ik weet: lafaard die ik ben. Maar ze zijn gewaarschuwd en wie weet…

Ik heb nog nooit zo’n ongelofelijk slecht stuk gezien, begrijp niet dat dit gespeeld mag worden in de Stadsschouwburg. Onsamenhangend, geen verhaallijn, vies, onnodig veel geweld, dom Amerikaans gelul en dan ook nog eens gebruik van microfoons. Dit is toch geen toneel…Halverwege ook besloten m’n tijd hier niet verder te verdoen en de zaal te verlaten (en wij waren niet de enigen).

In betrekkelijke stilte heeft talent Van Roozendaal zich ontwikkeld. Mooie teksten over alledaags leed, stuwende muziek op bas en piano en goede pers. Maar niet zo veel publiek. Daarvoor is Van Roozendaal misschien te cynisch. Zijn voordracht is meestal heel direct, soms aangenaam theatraal, maar altijd weet hij het publiek te raken. Van Roozendaal opent overdonderend met ‘Eerste gebod’. Het lied met daarin de telkens terugkerende frase ‘Alles draait om mij’ is zo arrogant en zo overtuigend maar ook fragiel. Het memoreren van verschillende lichaamsdelen in ‘Lien’ is komisch en ‘Red mij niet’ is inmiddels het lijflied van onafhankelijke denkers en geniet een cultstatus. Van Roozendaal verkeert in bloedvorm. Ga hem zien, hij is groots.

Ik snap best dat mensen dit afschuwelijk kunnen vinden. Ook tijdens het nagesprek bleek dat mensen het saai vonden en er verlangt werd naar een verhaal en er werd zelfs gevraagd om psychologische ontwikkeling van de personages. En dan nog de klacht dat de weinige tekst, vaak niet verstaanbaar was, ik had er niet zo veel last van.
Ik moest zelf ook wel even wennen aan de stiltes, maar op een gegeven moment werd het een ritme van stiltes. Die je spitsten op geluiden en bewegingen.
Je moet voor deze voorstelling genoeg concentratievermogen hebben, wat lastig is in onze zap-cultuur. Ook heb je fantasie nodig, om de voorstelling in je hoofd mooier te maken rondom het weinige dat je wordt aangeboden.
Je moet dus als publiek werken en dat wil men niet, men wil geamuseerd worden. Maar mensen daar heb je een tv voor!

Als we de zaal betreden kijkt actirce Elsie de Brauw ons indringend, angstig aan. Ze staat daar, heel simpel gekleed, alleen op een kaal toneel en zal ons een uur lang toespreken vanuit diezelfde positie. Ze verzet geen stap. Wat we horen is het verhaal van Ismene, de zus van Antigone van wie verder in de Griekse mythologie weinig bekend is. Auteur Lot Vekemans bedacht haar levensverhaal dat ze in het nu uitspreekt en waar wij toeschouwers als goden (?) getuige van zijn. Prachtige tekst, ontroerend gespeeld. Hogeschooltoneel met een zeer sobere aanpak die uitstekend werkt.

Het Efteling Theater zit bij deze matinee-voorstelling goed vol. Helaas begint voor de kinderen de dag matig… Kim-Lian speelt de titelrol zelf niet en ook Mariska van Klock moeten we in deze voostelling missen.
De voorstelling neemt ons mee op een onderwateravontuur. Door middel van technische hoogstandjes en veel black-light lijkt het of de figuren werkelijk door de zee zwemmen. Knap gedaan (of knap afgekeken van Disney’s “Animagique” in Parijs en “The little mermaid” in Disney Florida). Het blijkt wel erg moeilijk om de personages uit te lichten met een klein volgspotje. De black-light heeft ook nadelen.
Helaas ben je op een gegeven moment gewend aan de trukendoos en dan blijft er maar weinig over. Zwakke teksten, moeizame liedjes (behalve “geef me vleugels”) en matige grappen maken de voorstelling erg traag. Ook de decorwisselingen van de zeewereld naar het vaste land duren vrij lang, zodat er steeds een pauze valt. Dat kun je meteen merken aan de kinderen in de zaal. Deze worden onrustig als er de voorstelling gaten vertoond of als er weer een oninteressant liedje wordt gezongen. Lichtpuntjes in deze voorstelling zijn er ook nog wel te noemen. De alternate voor Kim-Lian, Helen Geets, zingt prachtig en is een charmante zeemeermin. Ook van Raymond Kurvers, als deftige Guus Garnaal, heb ik nog kunnen genieten. De kinderen hebben over het algemeen een mooie sprookjesevaring gehad, maar als volwassene wil ik graag meer. Er wordt door de cast best geprobeerd om wat van de voorstelling te maken, maar een goede bemanning kan weinig op een zinkend schip…

Wat me beviel aan “Ivanov” door het NT waren het héél mooie decor, de prima muziek, de vitale Borkin van Dries Vanhegen en de uitspraak dat Schopenauer “scheisse ist”. Maar overigens beleefden we een vlakke opvoering. Ongetwijfeld in strijd met de bedoelingen van de regie zagen we een hoofdpersoon die niets idealistisch maar veel zeurgerigs vertoonde en een Ljvov die hem helaas alleen daarin nog overtrof. Dat waren gisterenavond drie zware uren -en niet alleen voor acteurs en actrices.

Doorgaans is de kwotering de weergave van een algemene indruk. In dit geval is het het gemiddelde van delen die zeer hoog scoren en facetten die zeer laag scoren. Een voorstelling die gemengde gevoelens oproept.
Het boek van Heijermans hebben we niet gelezen, de verwijzingen die in de voorstelling ernaar zouden zijn hebben we dan ook niet gemerkt. Maar veel hebben we niet gemist, dit gaat bijna uitsluitend over sfeerschepping. Sfeer over het vissersleven, de onzekerheid en de gevaren van het vissersleven en de onrust van de vissersvrouwen.
Positief is dat dit een aantal zeer sterke, muzikale scenes oplevert. Vooral in het muzikale staat deze voorstelling als een huis. Negatief is dat het regelmatig afglijdt tot louter nummerkes opvoeren. Elkeen die zich geroepen voelt mocht blijkbaar zijn dingetje doen. Het circusnummer van Chris Nietvelt, knap gedaan, fantastisch, maar het blijft wel circus, past dan ook op de gecreëerde sfeer als een tang op een varken. En we nemen dat stukje dan nog als voorbeeld, er zitten er talloze in. Sommige van die nummertjes ben je algauw beu gezien (de toupet!!!).
Prachtige sferen, vooral gecreëerd door de muzikale gedeeltes, die een zware indruk achterlaten. Afgewisseld met scenes waarvan je niet weet wat ze er in ‘s hemelsnaam komen bij doen en slechts ergernis opwekken. Het ene plus het andere, gedeeld door twee levert inderdaad iets tussenin op. Maar middelmaat was het niet.

Razendknap hoe de verheven liefde van Gustave Flaubert voor zijn romanheldin Emma en de aardse relatie met Louise Collet zijn verweven, af en toe gelardeerd met toepasselijke definities uit de Idées Recues. Briljant om dat alles te laten zien vanuit het hoofd van Flaubert(Costa) met Lageveen en Witte als de masculine en feminine kanten van zijn geweten. Alle acteurs verdienen een voldoende. Maar Margôt Ros krijgt een tien, vooral voor de scene bij het hek van Flauberts landhuis, voor mij het hoogtepunt. Tel daar bovenop nog eens de perfecte timing, het zeer fraaie toneelbeeld en de stem van, voor mij, grote verrassing Maartje Teussink en je hebt een voorstelling die een lust is voor oog en oor. Nog te zien van 6 t/m 28 januari 2005.

Van het begin tot het einde ben ik gefascineerd gebleven. Fantastisch, ik wilde er zo tussen gaan staan, omdat het alles is wat ik mooi vind aan toneel, waarbij muziek, beweging en spel elkaar niet illustreren. Het hoeft nergens naar toe en het hoeft nergens over te gaan, want dat is hoe wat mij betreft het leven in elkaar zit: de reis is belangrijker dan het doel. Hilarische scenes, met als hoogtepunt de schoenendans. Eilandjes die elkaar af en toe aanraken, zo gaat het in relaties tussen mensen. Uiteindelijk zijn we alleen met onze associaties en onze herinneringen.